Twee levens

portret bij verhaal Helga

 

 

Portret in woord en beeld in opdracht:

Ze ligt op het randje van de dood, ze ziet het leven aan zich voorbijtrekken en ze weet: ik ben nog niet klaar hier.

Opgestaan

De hospiceafdeling heeft ze een maand geleden verlaten. Ze ziet er weer goed uit, een blauwe blik vanonder een pagekapsel, prachtige jukbeenderen, haar lange lichaam hangt een beetje naar voren in de rolstoel, haar hoofd voorover gebogen. Ze houdt zich verborgen achter haar haren en af en toe zie je waarom: de blauwe blik is fel en verraadt een vuur waaraan je behoorlijk kunt branden, maar die ook het leven indrinkt en met volle teugen alles wil opnemen. Ze hangt aan het leven, aan de schoonheid en aan de filosofie.

Het andere meisje

Helga heeft de felheid van haar moeder en de ingetogenheid van haar vader. Ze kan hard zijn, ze noemt dat zelf haar “Duitse kant”, maar ze is ook heel lief en trouw. De hardheid komt voort uit haar ervaringen in dit leven en in haar vorige leven. Helga leeft twee levens, dat van zichzelf en van het Duitse meisje uit de Weimarrepubliek, dat werd geëxecuteerd in de Tweede Wereldoorlog. Het lijkt erop dat ze nu pas toe komt aan het leven van Helga en dat ze haar leven lang, ze is nu 63, bezig was het leven van het andere meisje een plek te geven. Ze is gelukkig geweest in Duitsland in de jaren twintig, in Berlijn, waar het leven een cultureel mekka was en waar ze altijd naar terug verlangde. In dit leven blijft ze zoeken naar die eeuw, dat begin: Berlijn zal een van haar favoriete plekken blijven.

Een concrete herinnering

De Helga van nu wordt na de oorlog geboren in een Haagse wijk als kind van een Duitse slager en een Haagse huisvrouw. Ze ziet al jong de beelden die ze niet kan verklaren, ze voelt hoe ze door de nazi’s wordt opgepakt, de spanning, de geweren in de aanslag op haar gericht, het moment van sterven. Het is heel bedreigend voor zo een jong kind, vooral omdat ze voelt dat ze er niet over kan praten, want ze is bang voor gek te worden versleten door haar ouders. Terwijl het voor haar gewoon realiteit is, een concrete herinnering. In dit leven wekt het vooral verwarring dat ze niet is wie ze lijkt te zijn. Haar moeder zal haar toch niet begrijpen en haar vader is stil en teruggetrokken en getraumatiseerd door de oorlog.

Liefde voor Berlijn

Vader heeft moeten vechten voor zijn vaderland in de Tweede Wereldoorlog, terwijl hij al in Nederland woonde en getrouwd was. Zijn dienst in het Duitse leger heeft hem veel schade toegebracht, vooral geestelijk. En daarna kwam er ook nog eens de schande voor hem en zijn vrouw na de oorlog in Nederland. Haar vader sterft al als Helga begin twintig is. Helga is dan net gaan studeren en heeft als bijna vanzelfsprekend voor de studie Duits gekozen, een logische stap vanwege haar afkomst, maar ook vanwege haar vorige leven. Ze woont voor haar opleiding een tijdje in Duitsland en ze gaat dan ook al veel naar Berlijn. Daar leert ze twee vrouwen kennen, die hele goede vriendinnen van haar worden. Ze logeert bij hen als ze Berlijn aandoet. Daar verkennen ze met zijn drieën het nachtleven van de grote stad en ze komen in tenten waar iedereen welkom is: van oud tot jong, van hoog tot laag, van zwerver tot bankdirecteur. Ze geniet van Berlijn en van het volle leven daar. Het past bij Helga, bij de vrouw die ze is: een rijk leven vol cultuur en bijzondere mensen. Ze heeft niets met mainstream en small talk, dat is haar te oppervlakkig.

Hard en zacht

Af en toe heeft ze een relatie, maar een groot deel van haar leven woont ze alleen met haar duizenden boeken over kunst, de oorlog en over geschiedenis. Haar werk als vertaalster past haar goed. Ze voelt zich altijd meer Duits dan Nederlands: ze heeft meer cultureel en filosofisch bewustzijn, ze is minder oppervlakkig, en ook haar karakter heeft veel “Duitse” kanten. Ze vindt zichzelf hard en wreed soms, maar dat lijkt eerder te wijten aan de emotionele beschadigingen die ze op heeft gelopen, dan dat ze vanuit zichzelf zo is. Iemand die zich beschermt door hard te zijn, is niet per definitie een ongevoelig mens. Misschien zelfs wel het tegenovergestelde.

Helga is een gevoelig meisje van begin twintig en een sterke vrouw van begin zestig, ze kan hard zijn tegen wie haar kwetst, maar zacht voor wie haar raken. Ze ziet er kwetsbaar uit in haar pogingen zich te beschermen tegen pijn, maar ze is juist een oerdier in hoe ze zich een overlever toont in dit theater van leven en dood. De laatste jaren heeft ze diverse keren gebalanceerd op het randje van de dood: haar hart liet haar bijna in de steek, het hart dat zo hartstochtelijk van het leven houdt. Haar longen verborgen een agressieve tumor. Haar hart en longen, bron van leven en adem, gaven haar bijna op: ze werd door de dokters opgegeven en ineens, op de hospiceafdeling van het verpleegtehuis, deed ze iets wat niemand verwachtte: ze ging vooruit in plaats van achteruit. Symbolischer kan het haast niet, Helga die zo bezig was met het leven voor haar, kiest voor de toekomst.

Het is goed zo

Als ze nu naar Spoorloos kijkt, kan het haar nog overvallen, dan is ze even terug in de jaren twintig van de vorige eeuw. Haar naam weet ze niet, maar wel dat dat meisje haar hele leven heeft bepaald, ze is wie ze nu is dankzij haar en ze heeft keuzes gemaakt die ze nooit had gemaakt, als het verhaal van het Weimarmeisje haar niet zo had bezeten. Voor anderen is het misschien vreemd, maar voor haar heel natuurlijk: er is iemand in een ander leven die nog een stem wil hebben. Helga is in deze tijd geboren en kiest nu voor het leven, met twee stemmen in haar hart. Het is goed zo.

Scroll naar boven