“De meeste mensen hebben clichévoorstellingen over dit leven in hun hoofd. Je moet je innerlijk bevrijden van alles, van elke bestaande voorstelling, van elke leuze, van elke geborgenheid. Je moet de moed hebben alles los te laten, elke norm, elk conventioneel houvast. Je moet de grote sprong in de kosmos durven wagen, en dan, dan is het leven zo eindeloos rijk en overvloeiend, zelfs tot in zijn diepste lijden.” Dit is geschreven door de vrouw die velen als een engel te hulp schoot in Westerbork en die zelf in Auschwitz werd vermoord: Etty Hillesum. Zij is voor mij een voorbeeld in hoe je onder alle omstandigheden de moed moet hebben te kijken naar jezelf en naar je relatie tot de ander. Ook al word je gehaat door je medemens en tot een minderwaardig mens gemaakt, je blijft in liefde kijken naar die ander en je haat niet. Haat treft vooral jezelf, vindt ze.
Haat maakt deze wereld onherbergzamer
We kunnen ons verschuilen achter onze enorme ego’s en meningen, maar er is nooit een goede reden iemand niet lief te hebben. Als je jezelf doorgrondt, je diepste zwartste zelf, je mooiste stilste zelf, blijft er niet veel over: een zuivere stilte die alle pijn doet vergeten “Ondanks de vele mensen, de vele vragen, de veelzijdige studie, moet je altijd een grote stilte met je meedragen, waarin je je steeds kunt terugtrekken, ook te midden van het grootste gewoel en midden in het intensiefste gesprek.” Zo verwoordde Etty het. En het is in die stilte dat je leert wie je bent. De kans is groot dat je ziet dat het allemaal erg eenvoudig is: er is stilte en daar is innerlijke vrede en er is aan de ander kant angst, onzekerheid, woede, pijn. En die komen meestal voort uit opgeslagen boodschappen dat je er niet mocht zijn of dat je niet bent gezien. Het is een les die je jezelf hebt geleerd en die je afhoudt van die stilte in jezelf. Het zijn de anderen die je afleiden en die willen dat je naar ze kijkt. Net als jij. We lijken in onze unieke wereld precies op elkaar en zodra je dat gaat zien, kun je eigenlijk niemand meer haten. Etty haatte haar beulen niet. Waarschijnlijk door de extreme omstandigheden waarin ze snel moest opgroeien en door haar grote vermogen tot reflectie kwam ze tot deze uitspraak: “Ieder beetje haat dat men al aan het veel te vele haten toevoegt, maakt deze wereld onherbergzamer en onbewoonbaarder.” Ik vind dat ze gelijk heeft, maar ik ben nog lang niet zover. Ik neem de zin “ik haat” nog maar wat graag in mijn mond en dat terwijl ik die ander en zijn omstandigheden amper ken. Ik niet weet waarom iemand zo geworden is en ik me niet altijd bewust ben van waarom ik zo boos ben op die ander.
Innerlijk landschap onderzoeken
Toen ik laatst iemand vroeg naar waar ze op haar sterfbed op terug zou willen kijken, zei ze: “Ik hoop dat ik veel liefde heb gegeven en dat ik vele mensen geïnspireerd heb.” Dat hoop ik ook te kunnen zeggen. Geen glansrijke carrière qua succes en geld, maar een inspirerend licht voor mezelf en voor anderen. Maar zover ben ik nog niet. Eerst moet ik de moed hebben alle voorstellingen en verlangens met betrekking tot mezelf los te laten en mezelf te bevrijden van egowanen en behoefte aan bevestiging. In de workshop die ik in 2014 ga geven, gaan we met moed naar onszelf en de ander kijken. We kijken naar ons innerlijk landschap, zoals zij dat noemt en we beschrijven wat we tegenkomen. Zonder angst, schuld of schaamte. Die schrijven we namelijk van ons af. Zodat we verder kunnen met onszelf: een beetje wijzer en bevrijder.